کانون‌ ارزیابی چیست؟ اهداف، کاربرد و مراحل اجرای آن(+فیلم)

اگر فرصت مطالعه این مقاله را ندارید، میتوانید وویس زیر را از سرکار خانم سونیا جلالی بشنوید (مدت زمان 6:33)

کانون ارزیابی چیست؟

مرکز یا کانون ارزیابی رخدادی است که در آن تعدادی کاندیدا در مجموعه تمرین‌ها یا آزمون‌ها شرکت می‌کنند و توسط ارزیابان آموزش‌دیده، از نظر شایستگی، مورد مشاهده و ارزیابی قرار می‌گیرند. امتیاز کلی شرکت کنندگان در جلسه اجماع و طی نشستی بین ارزیابان یکپارچه می‌شود.

کانون ارزیابی بر خلاف آن چه ممکن است از نام آن‌ها برداشت شود، یک مکان خاص نیست، بلکه ترکیبی ساختار یافته از تکنیک‌های ارزیابی است که به کار برده می‌شود، تا امکان ارزیابی کلی و دقیق از هر شرکت کننده را فراهم کند.

اهمیت و چرایی استفاده از کانون ارزیابی

امروزه اغلب شرکت‌های موفق دنیا از جمله تقریباً تمام شرکتهای فورچون مفهوم شایستگی را در کلیه فرآیندهای مدیریت منابع انسانی یکپارچه کرده و به کار گرفته‌اند به طوری که مدیریت منابع انسانی مبتنی بر شایستگی‌ها به پارادایمی در حوزه منابع انسانی تبدیل شده است. با این نگاه شناسایی و ارزیابی شایستگی‌ها در کارکنان و برنامه‌ریزی برای توسعه و پرورش آن‌ها به عنوان یک اولویت در مدیریت منابع انسانی شرکت‌های پیشرو مطرح می‌شود.

با کمک کانون‌های ارزیابی و توسعه می‌توان رفتارهای مرتبط با شایستگی‌هایی که باعث عملکرد عالی در کارکنان می‌شود را شناسایی کرده و در راستای اهداف و نتایج سازمانی نسبت به پرورش آن اقدام نمود.

همچنین با کمک ارزیابی شایستگی‌های مدیران و کارکنان با رویکرد کانون ارزیابی می‌توان شایسته‌ترین افراد را برای احراز مشاغل کلیدی سازمان انتخاب کرد.

فیلم یک روز حضور در کانون ارزیابی

انواع کانون ارزیابی

دو نوع کانون وجود دارد:

 کانون‌هایی که برای تصميم در مورد استخدام يا ارتقا طراحی می‌شوند. اين كانون‌ها را كانون ارزيابی می‌نامند. در كانون ارزيابی استخدام بيرونی و ارتقای درونی می‌توانند هدف مورد نظر باشند و جنبه ارزیابی بسیار پررنگ است.

کانون‌هایی که برای شناخت نقاط قوت و قابل توسعه فرد تشکيل می‌شوند. اين نوع را کانون توسعه‌ای  مي‌نامند. کانون توسعه‌ای ابزاری تشخیصی است که با کمک آن، افراد بر توسعه متمرکز می‌شوند. در كانون‌های توسعه‌ای شناسایی افراد مستعد و تشخيص نقاط قوت و ضعف شغلی می‌توانند هدف باشند. این نوع کانون برای افراد فرصتی را فراهم می‌کند تا قابلیت‌هایشان کشف شده و نیازها و الزامات رشد و شكوفایی ایشان، مشخص شود. توجه شود که در کانون توسعه، قضاوت‌ها با هدف رد یا قبول افراد صورت نمی‌گیرد؛ بلكه توسعه و توانمندسازی شخصی و حرفه‌ای افراد هدف اصلی است. نتیجه‌ی چنین کانون‌هایی در قالب بازخورهای توسعه‌ای، برنامه‌های آموزشی، کارراهه‌ی شغلی و … در اختیار سازمان‌ها و افراد قرار می‌‌گیرد.

در این فرآیند تلاش می‌شود که افراد براساس راهبردهای مختلف آموزشی و شغلی، توسعه یافته و به کارکنانی برجسته تبدیل شوند. در این دیدگاه فرآیند توسعه به اجرای کانون‌های یک یا چندروزه محدود نبوده و افراد، به طور مستمر با راه‌حل‌های توسعه‌ای مواجه می‌شوند.

منتورینگ، آموزش برمبنای شایستگی، طراحی فرآیندهای منابع انسانی مبتنی بر شایستگی(نظیر پرداخت بر مبنای شایستگی، ارتقا بر مبنای شایستگی و…) از مكمل‌های این فرآیند می‌باشد که به توفیق بیش‌تر سازمان منجر می‌گردد.

اهداف کانون‌های ارزیابی و توسعه

در جدول زیر اهداف کانون‌های ارزیابی و توسعه نمایش داده شده است.

در حال حاضر بیشترین استفاده از مراکز ارزیابی، ارزیابی پتانسیل مدیریتی شرکت کنندگان است. 

کانون ارزیابی مدیران

سازمان‌های موفق براین باورند که اگر به میزان کافی دقت و منابع مالی برای شناخت عمیق مدیران خود اختصاص دهند، ارزش به مراتب بیش‌تری را از محل عملكرد صحیح ایشان به دست خواهند آورد؛ چرا که نتایج شناخت ایشان، به میزان زیادی بر برنامه‌های جذب، ارتقا، سازماندهی، آموزش و تعالی آن‌ها است. به همین دلیل است که افزایش کیفیت و اثربخشی روش‌های شناخت و توسعه مدیران و کارکنان جزو موضوعات کلیدی مدیریت در سال‌های اخیر بوده است.

کانون‌ ارزیابی و توسعه مدیران رویكردی با قدمت بیش از نیم قرن است که در سال‌های اخیر، توسعه چشمگیری پیدا کرده و توسط سازمان‌های بسیاری در خارج و داخل کشور، تجربه شده است. کانون‌ ارزیابی شایستگی مدیران یک رویكرد یا فرآیند شناخت است که بر شناخت شایستگی‌ها گروهی از افراد توسط تیمی از ارزیابان حرفه‌ای تأکید دارد؛ به گونه‌ای که در آن هریک از شایستگی‌های مدیران، توسط ارزیابان و با استفاده از تمرین‌ها و آزمون‌های گوناگونی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این شناخت می‌تواند منجر به تصمیم گیری در خصوص استخدام، جانشین پروری یا ارتقا مدیران شود. به  دلیل اثربخشی نتایج کانون ارزیابی مدیران، بسیاری از شرکت‌ها از کانون ارزیابی در مصاحبه استخدامی مدیران خود بهره می‌برند.

مراحل کانون ارزیابی 

ارکان کلیدی کانون ارزیابی

کانون‌های ارزیابی و توسعه 5 رکن اصلی دارند:

داوطلبین

در کانون‌های توسعه، داوطلبین رکن اصلی هستند؛ چرا که همه‌ی ارکان کانون متناسب با شرایط و ویژگی‌های ایشان طرح ریزی می‌شود.

مدل شایستگی‌

این مدل یا فهرست شامل مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، توانایی‌ها و مهارت‌هایی است که برای انجام موفق شغل یا نقش لازم‌اند و می‌توانند تفاوت بین عملکرد شاغلان موفق و برجسته‌ی هر شغل را با شاغلان دارای عملکرد متوسط یا ضعیف نمایان کنند. در واقع، داشتن یا نداشتن این مهارت‌ها و شایستگی‌هاست که باعث می‌شود شاغلان در یک شغل عملکردهای متفاوتی داشته باشند.

شایستگی‌ها محور کانون ارزیابی هستند و سایر عناصر با توجه به آن‌ها شكل می‌گیرند: ابزارها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که مکان بروز شایستگی‌ها را فراهم کنند؛ ارزیابان به دنبال شناخت شایستگی‌ها‌ی بروز یافته افراد هستند؛ افراد نیز به منظور توسعه شایستگی‌ها مورد نظر، در فرایند شناخت شرکت می‌کنند.

ابزارها و تمرین‌ها

به مجموعه تمرین‌های شبیه سازی و آزمون‌هایی گفته می‌شود که برای شناخت میزان یک شایستگی در وجود یک فرد مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. مصاحبه، کارتابل، کارگروهی، موردکاوی، بحث گروهی، آزمون‌های ذهنی، آزمون‌های شخصیت، ایفای نقش، ارائه مطلب، بازخورد 360 درجه و … نمونه‌ای از ابزارهای مزبور هستند. هرشایستگی حداقل باید با دو ابزار و در حالت ایده آل با سه ابزار بررسی شود تا بتوان شواهد کافی در رابطه با آن پیدا کرد. ابزارهای شبیه سازی باید مسئولیت‌ها و موقعیت‌های نه خیلی مشابه و نه خیلی متفاوت از موقعیت‌های یک شغل را شبیه‌سازی کنند؛ در این صورت بدون دخالت عادات رفتاری، امكان بروز رفتار مورد انتظار در شغل مدنظر، فراهم می‌آید.

ارزیابان حرفه‌ای

افرادی از درون یا بیرون سازمان هستند که باید شناختی دقیق از مفهوم  شایستگی‌ها، ابزارها و روش شناخت مشاهده، ثبت رفتار، ارزیابی و مصاحبه داشته باشند تا بتوانند قضاوتی مناسب در مورد افراد به دست بیاورند. این مهم با استفاده از ارزیابان متخصص و با تجربه و ارائه‌ی آموزش‌های لازم به ایشان میسر می‌شود.

فعالیت‌های اصلی ارزیابان در کانون ارزیابی و توسعه

ارزیابان در کانون ارزیابی و توسعه پنج فعالیت اصلی را انجام می‌دهند:

• مشاهده رفتار فرد در تمرینات، تست‌ها و تعاملات طراحي شده
• ثبت رفتارهای مشاهده شده از طریق تکمیل فرم‌های استاندارد
• طبقه بندی رفتارهای مشاهده شده به ابعاد رفتاری در چارچوب شایستگی‌ها
• رتبه‌بندی شایستگی‌های افراد بر مبنای شواهد و قراین رفتاری
• توافق بر روی رتبه بندی شایستگی‌ها افراد همراه با سایر ارزیابان

در کانون‌های ارزیابی و توسعه از چند ارزیاب استفاده می‌شود تا از بروز خطا، نگرش تک بعدی و یا تعصبات، جلوگیری شده و شناخت به دست آمده شامل زوایای دید متعدد باشد.

بیشتر بخوانید : ارزیابان در طول یک کانون ارزیابی چه می‌کنند؟

گزارشات بازخورد

گزارش نهایی، خروجی اصلی کانون ارزیابی و توسعه است و بازخور نیز فرایندی است که کانون با کمک آن به هدفش دست می‌یابد. در اکثر موارد هدف از ارائه بازخور، پشتیبانی از فرآیند توسعه شخصی افراد است؛ بنابراین بازخور بخشی مهم از کانون به خصوص کانون توسعه در نظر گرفته می‌شود. می توانید در این خصوص مقاله گزارش کانون ارزیابی را بخوانید.

دنیای فراروی سازمان‌ها، دنیای پرچالشی است. رقابت فزاینده و ضرورت دستیابی به سطوح بالاتر از کیفیت و بهره‌وری و رقابت پذیری ایجاب می‌کند که منابع انسانی آینده سازمان‌ها به مراتب تواناتر، مستعدتر و شایسته‌تر باشند. طبق گزارشات جهانی، روش كانون ارزیابی و توسعه معتبرترین روش مورد استفاده در رابطه با شناخت شایستگی‌‌های افراد است و نتایج آن، تا حدود70 درصد رفتارهای عمومی و عملکرد آتی فرد را پیش بینی می‌‌‌کند. کانون ارزیابی رویكردی با قدمت بیش از نیم قرن است که در سال های اخیر، توسعه‌ چشمگیری پیدا کرده و توسط سازمان‌های بسیاری در خارج و داخل کشور، تجربه شده است.

منابع

کتاب عوامل کلیدی موفقیت در مراکز ارزیابی و توسعه/ دکترجمشیدی، بدلی، حسینی

کتاب کانون ارزیابی/بالانتاین

تجربیات شخصی نویسنده (سونیا جلالی) در طراحی و اجرای کانون‌های ارزیابی و توسعه

اگر به توسعه دانش و مهارت خود در حوزه کانون‌های ارزیابی و توسعه علاقمند هستید دوره آموزشی کانون‌های ارزیابی و توسعه برای شما مفید خواهد بود.

اگر به موضوع کانون‌های ارزیابی و توسعه علاقمند هستید مقالات زیر را هم مطالعه کنید.