در این مقاله فرایند آموزش کارکنان به عنوان یکی از کلیدی‌ترین موضوعات مدیریت منابع انسانی معرفی شده است و یک نمونه برنامه آموزش هم با شما به اشتراک گذاشته شده است. در انتهای این مقاله نیز سایر مقالات مرتبط و دوره‌های آموزشی که به شما کمک می‌کند دانش خود را در در زمینه آموزش کارکنان توسعه دهید، پیشنهاد شده است.

اگر فرصت مطالعه این مقاله را ندارید، میتوانید وویس زیر را از سرکار خانم سونیا جلالی بشنوید (مدت زمان 7:16)

آموزش کارکنان چیست؟

آموزش جریانی است که طی آن کارکنان دانش، مهارت و نگرش‌های مناسب برای ایفای نقش خاصی را می‌آموزند. به عبارت دیگر آموزش کارکنان به فعالیت‌های یادگیری ساختار یافته‌ای اشاره دارد که عملکرد کارکنان، بهره‌وری، رضایت شغلی و اثربخشی را بهبود می‌بخشد.

آموزش یا در معنای فراگیرتر آن، توانمندسازی کارکنان هم برای فرد، هم برای سازمان است. فردی که با هزینه و زحمت فراوان به استخدام سازمان در­می‌آید، باید بتواند باری از دوش سازمان بردارد و در عین حال مسیر رشدی را طی کنند که بتواند منجر به کمک به توسعه فردی و سازمانی گردد. 

آموزش کارکنان کلیه تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که موجب ارتقا سطح دانش و آگاهی و مهارت‏‌های حرفه‌‏ای شغلی و ایجاد رفتار مطلوب در کارکنان یک سازمان شده و آن‏ها را آماده انجام وظایف و مسئولیت‏‌های شغلی می‏‌‌نماید.

از سوی دیگر، آموزش لزوماً منجر به توسعه کارکنان نمی‌شود. آموزش معمولاً به شرکت در کلاس و کارگاه محدود می‌شود. در حالیکه توسعه زمانی رخ می‌دهد که فرد آموزش گیرنده بتواند آموخته‌های خود را در راستای اهداف سازمان به کار بندد.

كاركنان در هر سطحی از سطوح سازمان، اعم از مشاغل ساده يا مشاغل پيچيده محتاج آموزش و يادگيری و كسب دانش و مهارت‌های جديد هستند و بايد همواره براي بهتر انجام دادن كار خود از هر نوع كه باشد، روش‌ها و اطلاعات جديدی كسب نمايند.

اهمیت آموزش کارکنان

طبق تحقیقات انجمن توسعه استعدادها (ATD)  شرکت‌هایی که برنامه آموزشی رسمی ارائه می‌دهند، سودآوری هر کارمند خود را 218 درصد افزایش می‌دهند.  همچنین این شرکت‌ها در مقایسه با سایر شرکت‌هایی که کمتر برای آموزش هزینه می‌کنند، 24 درصد حاشیه سود بالاتری دارند.

طبق نظرسنجی هریس، 70 درصد از کارمندان به احتمال کمتری نقش فعلی خود را در سازمانی که بر روی آموزش کارکنان سرمایه‌گذاری می‌کند، رها می‌کنند. علاوه بر این، نرخ نگهداشت برای شرکت‌هایی که فرهنگ یادگیری قوی دارند 30 تا 50 درصد افزایش می‌یابد.

فرایند آموزش کارکنان

فرایند آموزش در منابع انسانی از چهار مرحله نیازسنجی آموزشی، برنامه‌‌ریزی آموزشی، اجرا و سنجش اثربخش دوره‌های آموزشی تشکیل می‌شود.

فرایند آموزش در شکل زیر نمایش داده شده است و در ادامه هر یک از این مراحل تشریح شده است.

نیازسنجی آموزشی

فرآیندی است که از طریق آن اطلاعات در مورد نیازهای آموزشی کارکنان جمع آوری و تحلیل می‌شود. به منظور كارایی و اثربخشی، همه برنامه‌های آموزشی باید با نیازسنجی آموزشی آغاز شوند. قبل از این كه آموزش واقعی اتفاق بیفتد.

جهت نیازسنجی آموزشی روش‌های مختلفی نظیر تکنیک دلفی، تکنیک فیش باول، تکنیک تجزیه و تحلیل شغل، رویکرد مبتنی بر شایستگی و تکنیک رویداد مهم وجود دارد که بر حسب شرایط سازمان می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

نتایج نیازسنجی به مدیر آموزشی اجازه می‌دهد تا اهداف آموزشی را از طریق پاسخگویی به دو سؤال خیلی اساسی شناسایی كند:

چه كسی به آموزش نیاز دارد؟

چه آموزشی مورد نیاز است؟

 

برنامه ریزی آموزشی

بعد از نیازسنجی نوبت به برنامه‌ریزی آموزشی است. مراحل برنامه‌ریزی آموزشی عبارتند از:

* تعیین هدف برنامه

* انتخاب شخص درون یا برون‌سازمانی برای طراحی و توسعه آموزش

*انتخاب و طراحی محتوای برنامه

*شناسایی و آموزش مربیان (در صورتی که درون سازمانی باشند.)

*تعیین روش اجرای آموزش و انتخاب تکنیک‌هایی که برای سهولت یادگیری استفاده می‌شود (سخنرانی، ایفای نقش، شبیه‌سازی و غیره)

*زمان و مکان برگزاری دوره و بودجه مورد نیاز

نمونه برنامه آموزش کارکنان

یک نمونه برنامه آموزش کارکنان را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

اجرا

اجرا فرایند به بوته عمل گذاشتن یک طرح با برنامه معین پس از نیاز سنجی و تدوین برنامه‌های آموزشی است. اجرا می‌بایست با هدف، فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای توفیق بیشتر برنامه‌ها درتحقق هدف‌های آموزشی بویژه افزایش میزان استقبال کارکنان سازمان از دوره‌ها صورت پذیرد.

انواع روش‌های اجرای آموزش کارکنان

در ادامه انواع روش‌های اجرای فرایند آموزش کارکنان معرفی شده‌اند. آموزش در حین کار آموزش کارکنان در حین انجام وظایف شغلی واقعی یاد می‌گیرند. آموزش کلاس درس جلسات آموزشی سنتی که در یک محیط کلاسی برگزار می‌شود. پلتفرم‌های دیجیتالی آموزش پلتفرم‌های آنلاین یا الکترونیکی یا سیستم‌های مدیریت یادگیری برای دسترسی از راه دور. شبیه‌سازی/VR ایجاد محیط‌های شبیه‌سازی شده یا مجازی برای آموزش عملی. کارگاه‌ها / سمینارها جلسات تعاملی توسط که توسط کارشناسان و یا مدرسان موضوعی برگزار می‌شود. منتورینگ/کوچینگ جفت کردن کارمندان با مربیان و منتورهای با تجربه. آموزش مبتنی بر تیم آموزش در یک محیط تیمی یا گروهی انجام می‌شود. مطالعات موردی/ ایفای نقش تجزیه و تحلیل سناریوها و درگیر شدن در تمرینات ایفای نقش. گیمیفیکیشن شامل عناصر بازی مانند برای افزایش تعامل و جذابیت آموزش

 

سنجش اثربخشی

سنجش اثربخشی یعنی این که آموزش‌‏های برگزار شده تا چه میزان منجر به تغییرات مورد نظر سازمان(دانش، مهارت، نگرش) شده است؟

به صورت دقیق‌تر ارزیابی اثربخشی آموزش یعنی:

*تعیین میزان تحقق اهداف آموزشی،

*تعیین نتایج قابل مشاهده از آموزش پذیران در اثر آموزش‌‏های اجراشده،

*تعیین میزان انطباق رفتار آموزش پذیران با انتظارات نقش سازمانی،

*تعیین میزان درست انجام دادن کار که موردنظر آموزش بوده است،

*تعیین میزان توانایی‌های ایجادشده در اثر آموزش‌ها برای دستیابی به هدف‌ها.

برای اندازه‌گیری اثربخشی آموزش می‌توان به مدل ارزشيابی تايلر، مدل ارزشيابی فيليپس و مدل ارزشيابی كرك پاتريك اشاره كرد.

7 مرحله طراحی فرایند آموزش کارکنان

1. نیازسنجی و تحلیل آموزشی را انجام دهید.

منابع انسانی ارزیابی‌های عملکردی و شایستگی‌های افراد را انجام می‌دهد و مهارت‌ها و شایستگی‌های هدف‌گذاری شده برای هر نقش را با مهارت‌های واقعی کارکنان مقایسه می‌کند. این مقایسه به شناسایی شکاف‌های مهارتی که کارکنان برای بهبود عملکردشان نیاز دارند، کمک می‌کند.

2. اهداف آموزشی را مشخص کنید.

منابع انسانی باید با کمک مدیران اهداف روشنی برای آموزش کارکنان تعریف کند. همسویی برنامه‌های آموزشی و اهداف شرکت کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که فرایند آموزش کارکنان به موفقیت کلی سازمان کمک می‌کند.

3. محتوای آموزشی متناسب را طراحی کنید.

همسویی محتوای آموزشی با اهداف آموزشی تعریف شده،  تضمین می‌کند که برنامه آموزشی هدفمند، مؤثر و مرتبط است و آموزش بر مهم‌ترین زمینه‌ها تمرکز دارد.

4. از رویکردهای یادگیری ترکیبی استفاده کنید.

مناسب‌ترین روش‌های آموزشی برای اجرای آموزش را تعیین کنید. این روش‌ها می‌تواند شامل ارائه، فعالیت‌های عملی، بحث‌های گروهی، نقش‌آفرینی، مطالعات موردی، ویدئوها، ماژول‌های آنلاین یا ترکیبی از این رویکردها باشد. انتخاب روش‌های آموزشی باید با اهداف یادگیری هماهنگ باشد و سبک‌های یادگیری ترجیحی شرکت‌کنندگان را برآورده کند.

5. استفاده از فناوری برای ارائه آموزش

استفاده از فناوری برای ارائه آموزش می‌تواند اثربخشی، دسترسی و انعطاف‌پذیری برنامه‌های آموزشی را افزایش دهد. مانند LMS (سیستم مدیریت یادگیری)، ابزارهای کنفرانس مجازی و…

6. برنامه آموزشی را اجرا کنید.

ایجاد یک برنامه آموزشی و جدول زمانی شامل برنامه‌ریزی و سازماندهی توالی فعالیت‌های آموزشی و تخصیص چارچوب‌های زمانی برای آموزش کارکنان است. در این مرحله اقدامات زیر انجام می‌شود:

• محتوای آموزشی را به ماژول‌های مختلف تقسیم کنید و ترتیب آن را مشخص کنید.
• مدت زمان لازم برای تکمیل هر ماژول را تخمین بزنید.
• فعالیت‌های آموزشی را برای هر ماژول مشخص کنید.
• یک تقویم آموزشی برای ترسیم فعالیت‌های آموزشی در یک دوره زمانی بسازید.
• برنامه و زمان آموزشی را با مربیان، شرکت‌کنندگان و سایر ذینفعان مربوطه در میان بگذارید.
• به طور منظم پیشرفت برنامه آموزشی را زیر نظر داشته باشید و در صورت نیاز باز طراحی را انجام دهید.

7. نظارت و بازخورد مداوم ارائه دهید.

نظارت مستمر و بازخورد پس از آموزش برای تقویت بکارگیری و حفظ مهارت‌های تازه کسب شده ضروری است.

از روش‌های مختلف جمع‌آوری داده‌ها، ارزیابی‌های قبل و بعد از آموزش، نظرسنجی‌ها، ارزیابی عملکرد و تجزیه و تحلیل یادگیری استفاده کنید. جمع آوری داده‌های کمی (به عنوان مثال، امتیازات) و داده‌های کیفی (به عنوان مثال، بازخورد شرکت‌کنندگان) برای ارزیابی تأثیر برنامه آموزشی کمک کننده است.

سخن آخر

 امروزه دیگر کارکنان سازمان، ابزار موفقیت مدیر نیستند و به عنوان سرمایه‌های سازمان به گردانندگان اصلی کار و شرکای سازمان تبدیل شده‌اند. برای دستیابی به این ویژگی‌ها سازمان باید مهمترین منبع و عامل رقابتی خود یعنی نیروی انسانی را توانمند سازد. آموزش یک وظیفه اساسی در سازمان‌ها و یک فرآیند مداوم و همیشگی است و امری موقتی و تمام شدنی نمی‌باشد.

آموزش کارکنان شرایطی را ایجاد می‌کند که آنان زندگی کاری خود را در پرتو آن کنترل می‌کنند و به رشد کافی برای پذیرش مسئولیت‌های بیشتر در آینده دست می‌یابند.

منابع:

What Is Employee Training (+ How To Develop an Employee Training Program)

کتاب مدیریت منابع انسانی/ گری دسلر

کتاب مدیریت یادگیری در سازمان‌ها/ نوشته دکتر کوروش فتحی واجارگاه

ارزیابی اثربخشی آموزش‌های سازمانی/اباصلت خراسانی

دانش و تجربیات شخصی نویسنده(سونیا جلالی) در حرفه مشاوره مدیریت منابع انسانی

اگر در حال حاضر در حوزه آموزش و توانمندسازی کارکنان مشغول به کار هستید و یا آینده حرفه‌ای خود را در این حوزه ترسیم کرده‌اید دوره آموزشی آموزش و توانمندسازی کارکنان به شما دانش و مهارت لازم برای ایفای نقش به عنوان متخصص آموزش را می‌دهد.

اگر به موضوع آموزش و توسعه کارکنان علاقمند هستید مقالات زیر را هم مطالعه کنید.